Sztuka prehistoryczna
Historia ludzkiej działalności w dziedzinie sztuki sięga dziesiątki tysięcy lat wstecz. Nie znamy dokładnie ścisłych początków, ponieważ niewiele dzieł zachowało się do dzisiaj, lecz najstarsze zachowane ślady datowane są na ok. 50 tys p.n.e. Sztuka prehistoryczna rozwijała się głównie na obszarze od Uralu do Atlantyku (głównie zachodnio-południowa część Europy)
Powyższa datacja jest próbą zaokrąglenia różnic wynikających z nierównomiernego rozwoju ludzi różnych obszarów w tym samym czasie.
CHRONOLOGIA
Paleolit – 2mln p.n.e – 11 tys p.n.e
Mezolit –11 tys p.n.e – 0 tys p.n.e
Neolit – 9tys p.n.e – 4tys / 3.5tys p.n.e
Prehistoria (prahistoria) kończy się wraz z wynalezieniem pisma, co dla każdej kultury działo się w innym momencie.
PALEOLIT
Główne wyroby to broń oraz drobne narzędzia z materiałów tj. Kości, kamienie (krzemienie). Już w tamtym czasie tworzono amulety oraz biżuterię (naszyjniki) z kości, muszelek lub drobnych kamyków.
Oprócz wyrobów przedmiotów codziennego użytku najbardziej monumentalną sztuką jaką zostawili po sobie nasi przodkowie są malowidła jaskiniowe. Najokazalsze odkrycia znajdują się na terenie Francji i Hiszpanii. Jaskinia Lascaux (fr.lasko) 17tys p.n.e. – 15tys p.n.e. Główną tematyką tych malowideł są przede wszystkim przedstawienia animalistyczne. Czasami pojawiają się także sceny polowań.
Kolorystyka -ugry, -brązy, -ziemie, -czarny, -biały -czerwienie.
Farby – Barwnikiem była ochra (glinka) dodatkowo stosowano różnorodne naturalne spoiwa tj. krew, tłuszcz, woda, jajko. Czasami pomijano spoiwo i nanoszono pigment bezpośrednio na ścianę
Technika – Już wtedy stosowano różne media, aby nałożyć wszystko na ścianę. Malowanie dłońmi, patykiem, kośćmi, mchem a nawet włosiem. Czasami, aby lepiej utrzymać nasz pigment ryto kontury i wypełniano farbą.
Pisząc o malarstwie jaskiniowym nie można zapomnieć o odbiciach dłoni na ścianach (zazwyczaj bez kciuka) oraz o ideogramach tz. graficznych przedstawieniach, których znaczenia nie jesteśmy w stanie dzisiaj odczytać.
Rzeźba paleolityczna to głównie figurki zwierząt oraz Wenus paleolityczna. Jest to przedstawienie kobiety bez twarzy o uwydatnionych kobiecych kształtach. Ma to związek z kultem płodności. Posiadanie dużej rodziny było błogosławieństwem dla ludzi czasów paleolitu. Najbardziej znanym dziełem jest Wenus z Wildendorfu 22 tys. P.n.e. W Polsce również zachował się przykład prehistorycznego ideału kobiety i chociaż bardziej skromny to Wenus z Raciborza również robi wrażenie. Inne przykłady Wenus paleolitycznej Wenus z Lespuque, Wenus z Gagarino, Wenus z Mentor.
*Nazwę Wenus nadano dopiero w późniejszych epokach po bogini Wenus jako kanonu piękna. W istocie był to kanon piękna tamtych czasów.
MEZOLIT
Mezolit uznawany jest przez wielu za epokę przejściową i nie jest tak okazały jak Paleolit czy Neolit. Człowiek dalej prowadził koczowniczy tryb życia chociaż zaczęły pojawiać się okresowe osady otwarte. Dalej wytwarzano proste przedmioty oraz malowano w jaskiniach. Co więcej swój rozwój przeżywało wtedy zdobnictwo. Malowidło ścienne z tamtego okresu – Cueva de la Avona w Hiszpanii (Jaskinia Avona) tz. Człowiek z Bicorp
NEOLIT
W neolicie swój ogromny rozwój miała architektura. Pisząc architektura mam na myśli architekturę megalityczną.
Menhir – pradziejowy obelisk z kamienia surowego lub z grubsza obrobionego. Występujący samotnie lub w grupach.
Dolmen – konstrukcja z pionowych płyt kamiennych przykrytych głazem. Najczęściej spełnia funkcję sepulkralną (twórczość artystyczna dotycząca sfery nekropolicznej – powiązana ściśle z kultem zmarłych w tym przypadku grobową)
Trylit – forma architektoniczna składająca się z trzech głazów kamiennych dwóch menhirów, na których jest ułożona kamienna belka.
Kromlech – budowla w kształcie kręgu utworzona z menhirów i trylitów o charakterze kultowym lub astrologicznym.
Alignements – aleje utworzone z równoległych rzędów menhirów. Alignements w Carnae
Najbardziej widowiskowym zachowanym okazem architektury megalitycznej jest sanktuarium w Stonehenge 2 950 p.n.e – 1 600 p.n.e. Wewnątrz znajduje się kompozycja w kształcie podkowy obejmująca ołtarz (Altar Stone)
Jeśli chodzi o rzeźbę to porównując do paleolitu tematyka pozostaje taka sama, lecz proporcje znacznie się poprawiają. Wenus Neolityczna posiada stopy oraz ręce ułożone na brzuchu. Pod względem poprawności anatomicznej prezentuje się o wiele lepiej od swojej poprzedniczki. Przykładem może być tu Wenus Neolityczna z Catalhoyuk (Turcja) 8 tys. p.n.e. – 5 tys. P.n.e.
Dodatkowym tematem, na który warto zwrócić uwagę są figurki idoli. Bóstwa o silnie syntetycznych kształtach pełniące funkcję kultową.
W tym okresie swój rozwój przeżywała kultura ceramiczna. (Kultura ceramiczna – podobne wzory ceramiczne występujące na danym terenie)
Najważniejsze motywy zdobnicze:
-geometryczne: swastyka, trójkąty, fale, siatka
-roślinne: gałązki, drzewa, kwiaty, liście
-zwierzęce : kozły, psy, ptaki, skorpiony
Kompozycja ornamentu otwarta, zrytmizowana, pasowa, symetryczna.
SZTUKA PRADZIEJOWA NA ZIEMIACH POLSKICH
-narzędzia wykonane z kamienia w Grocie Nietoperzowej w Jerzmanowicach
-wyroby kościane zdobione geometrycznie wzorem z jaskini Malczyckiej koło Krakowa.
-wyroby z kości renifera, figurki bursztynowe z północnej Polski.
NEOLIT NA ZIEMIACH POLSKICH 4tys. p.n.e.
-kultura ceramiki wstęgowej rytej
-kultura pucharów lejkowatych
-kultura amfor kulistych
Kultura Łużycka 1350 p.n.e – 400 p.n.e Kultura archeologiczna na ziemiach środkowej i młodszej epoki brązu oraz wczesnej epoki żelaza, głównie występowała na ziemiach polskich ale również na terenach przyległych do nich obszarów innych państw.
-Osada w Biskupinie VIII p.n.e (Późny brąz, wczesna epoka żelaza)
Ponad 100 domostw, gruby drewniany mur wysypany piaskiem (ok 6 m wysokości), dodatkowy falochron, położenie na półwyspie, wejście od strony prawej po łuku. Osada posiadała bardzo dobre przystosowanie obronne w razie ataku. Nie przetrwała jednak do naszych czasów za sprawą podnoszenia się poziomu wody w pobliskim jeziorze co skutkowało zalaniem osady i przenoszeniem się ludności na inne obszary.
III FAZA EPOKI BRĄZU – wyroby metalowe
-szpile brązowe, -miecze z nitami, -siekierki, -noże, – bransolety, – zapinki, -inne wyroby.
-Drewniane radła, -motyki, -sadzaki, -kamienne topory.
